Paramaribo - Geliefd en verguisd. Dat is het beste om John Krishnadath te typeren. Zijn opiniepeilingen spelen deze verkiezingen een belangrijke rol. Vooral een psychologische. Hoe betrouwbaar zijn de IDOS-peilingen? "Ik had niet eens iets onderzocht en toch werd het IDOS verdacht gemaakt."
Tekst Iwan Brave/dWTfoto Werner Simons - de Ware Tijd, 10 mei 2005
Menig politicus zegt: "De ware peilingen zijn op 25 mei." Een waarheid als een koe en toch wishfull thinking tegelijk. Voor wie het uitkomt, zijn de DWT/IDOS-peilingen een dankbare houvast. Voor wie er bekaaid afkomt, zijn ze ‘onbetrouwbaar'. Neem bijvoorbeeld Desi Bouterse, die in februari de peilingen nog prees, toen zijn NDP als grootste uit de bus kwam in Paramaribo. Maar het kan verkeren. Vorige week, tijdens de afgelopen massameeting in Ocer, insinueerde Bouterse dat ‘niet-integere' wetenschappers de peilingen uitvoerden. Na de Amerikaanse verklaring was de NDP in Paramaribo flink teruggevallen. Maar Bouterse is niet de enige die zulk ambivalent, of misschien wel beter gezegd schizofreen gedrag toont ten aan zien van de DWT/IDOS- peilingen. Zelfs de doorgaans ingetogen Marten Schalkwijk werd het te gortig. Die besloot zelf maar over te gaan tot een opiniepeiling via zijn Nikos in opdracht van Dagblad Suriname.
In 2001 was Pertjajah Luhur-voorzitter Paul Somohardjo, toen minister van Sociale Zaken en Volkshuisvesting, ook al niet te spreken over het resultaat van een IDOS- opiniepeiling, toen bleek dat 80 procent van de kiezers in Paramaribo wilde dat Somohardjo, Rakieb Khudabux van Volksgezondheid, Dewanand Balesar van Openbare Werken en Siegfried Gilds van Justitie en Politie wegens ‘gebrek aan daadkracht' het veld moesten ruimen. Volgens Somohardjo is Krishnadath "gefrustreerd zijn omdat hij geen ministerspost heeft gekregen".
Leuk is anders, maar echt raken doet het Krishnadath al lang niet meer. "Ik ben al vijftien jaar bezig. Er is nog geen enkele politicus of partij geweest de me nog niet heeft uitgescholden, maar er is ook geen enkele die me nog niet de hemel heeft ingeprezen, als een peiling ze uitkomt."
De reden waarom Krishnadath met zijn peilingen begon, is ‘dienstverlening en service' naar de samenleving toe, en uit ‘dankbaarheid'. IDOS is namelijk een bureau voor marketingresearch. Grote klanten willen informatie hebben over het koopgedrag van de consumenten, en zonder hun antwoorden en medewerking kan IDOS zijn product niet leveren en dus niet verdienen. Vandaar dus die dankbaarheid. "Ik verdien er niets aan, behalve door de een uitgescholden en de ander geprezen te worden", zegt Krishnadath over de peilingen. "Toen we in 1990 startten, was dat ten ondersteuning van het democratisch proces. Opiniepeilingen is toch wel een van de eerste dingen die je ziet als een maatschappij de overgang maakt van dictatuur naar democratie."
Stank voor dank
Maar het is stank voor dank, gezien de reacties van politieke partijen en hun leiders. Maar Krishnadath is er de laatste die ermee zit. Hij moet zelfs een beetje lachen, om die commotie. Als het hem enigszins stoort dan is het wel van mensen, "van wie je zegt dat ze beter moeten weten; van mensen die weten dat ik niet rommel", vertelt hij. "Soms denk je dan wel: ik stop er maar mee. Want je doet de politiek een genoegen met de peilingen en je krijgt er vervelende opmerkingen voor terug. Maar als je niet uitkomt met een peiling is het ook niet goed, dan klagen de politici ook. Een keer toen de komende halfjaarlijkse peiling door omstandigheden langer uitbleef, werd er gezegd: ‘omdat het slecht uitkomt voor de regeringspartijen, durft hij de resultaten niet te publiceren'. Ik had niet eens iets onderzocht en toch werd het IDOS verdacht gemaakt."
Overigens vindt hij dat elke partij het recht heeft om zijn peilingen te becommentariëren. "Je moet goed gek zijn als politicus om te zeggen dat het IDOS gelijk heeft als uit een peiling blijkt dat haast niemand op je partij zal stemmen. Als je dat bevestigt kan je direct ophouden" Hij heeft vrij lang geduurd – bijna een half jaar – voordat hij een besluit nam om over te gaan tot de DWT-IDOS-peilingen. Normaal werden de peilingen alleen in Groot-Paramaribo verricht en geheel zelfstandig door het IDOS gefinancierd. Maar in samenwerking met DWT zou er ook landelijk gepeild kunnen worden. Er worden geen winsten gemaakt met deze peilingen. Voor IDOS was het al aantrekkelijk genoeg dat de directe kosten door de opdrachtgever werden gedekt en een voorwaarde was dat DWT ook de gegevens aan de andere media ter beschikking zou stellen. "Verder was het zo dat DWT ons volledig onze gang laat gaan zoals altijd het geval is geweest", vertelt Krishnadath. "De krant bemoeit zich dus niet met de te stellen vragen of wat wij neerschrijven. Het werkt heel goed."
Eigenlijk bevreemdt het Krishnadath een beetje, alle commotie die is ontstaan over de kiezerslijsten. Hij had reeds in een vroeg stadium in een artikel geschreven dat steekproefsgewijs bleek, dat het in Paramaribo om 4 procent ging om lege percelen, onbewoonde huizen of niet bestaande straatnummers bleken te zijn. "Dan praat ik nog niet eens over de adressen waar wordt gezegd: ‘die mensen wonen hier niet'." Als meest idiote voorval vindt hij een adres van een kiezer aan dr. Sophie Redmondstraat. Het bleek dat het bijkantoor van het CBB er staat, niemand die daar woont.
BVN-Nieuws
Omwille van neutraliteit maakt het IDOS bewust geen analyse van de peilingen en volstaat Krishnadath met te vermelden wat er in het veld door de enquêteurs is gesignaleerd. "Je zal mij nooit zien schrijven wat ik denk of wat ik uit de gegevens haal, of wat de reden is een van bepaalde stijging of daling van de percentages. Maar als je het mij persoonlijk vraagt, dan heeft bijvoorbeeld de recente terugval van de NDP te maken met het zware offensief van de VS en de Nederlandse politiek. Het gehele Nederlandse politieke spectrum heeft zich de afgelopen twee weken uitgesproken over wat de gevolgen kunnen zijn met Bouterse als president. Anderhalve week lang het BVN-nieuws met de uitgesproken meningen van de Nederlandse politici via diverse media in de samenleving gepompt. Hoewel gezegd werd dat het Surinaamse volk vrij is om te kiezen, heeft het wel degelijk zijn invloed gehad. En de NDP is een partij waarin je bij uitstek de weerspiegeling vindt van de etnische verhouding van onze samenleving. En als er één groep is die bang is voor isolement, dan zijn het de Hindoestanen. Een creool laat zich in dat opzicht iets moeilijker intimideren. Je kan ook stellen dat Hindoestaan nu al de eventuele sociale en economische gevolgen overdenkt."
Ook Krishnadath plaats vraagtekens achter het officiële aantal kiesgerechtigden van ruim 335.000 op de kiezerslijsten. Hij plaatst dit aantal tegen het voorlopige cijfer van de laatste volkstelling, dat uitkwam op ruim 480.000 inwoners. Daarvan zou tweederde deel 18 jaar en ouder zijn, dus zouden er ongeveer 310.000 kiesgerechtigde moeten zijn. Krishnadath: "Maar als het CBB beweert dat er 335.000 kiezers zijn – wat nog altijd tweederde deel van de bevolking is – dan zou 3/3 deel ongeveer van 520.000 personen zijn. Dus of het ABS heeft verkeerd geteld of bij het CBB is er iets niet goed. Maar ik ben verplicht mijn calculaties voor DNA-zetels te maken aan de hand van de CBB-cijfers. Het is dus: ‘garbage in, garbage out' als er iets niet goed is aan de cijfers. Ik heb toen ook gezegd dat de politieke partijen later ermee geconfronteerd zullen worden en dat je dan dyugu dyugu zal krijgen. En dat gebeurt nu."
Brandende vraag
Een brandende vraag is dan toch wel: hoe betrouwbaar zijn die peilingen? "Als het om percentages gaat, zullen de peilingen er niet veel naast zitten", zegt Krishnadath. "Het enige wat ik nu achterwege zou moeten laten, is het berekenen van het aantal zetels per partij. Bij de vorige verkiezingen zou, bijvoorbeeld, A1 met 4.200 stemmen in Paramaribo genoeg hebben voor een zetel. Maar op basis van de huidige kiezersaantallen voor Paramaribo – als je ervan uitgaat de kiezeropkomst net als voor heen 70 procent is – zal het A1 vijf tot zesduizend stemmen nodig hebben voor een zetel."
Maar nu al durft Krishnadath op basis van de fouten in de kiezerslijst, die het IDOS door middel van de steekproeven achterhaalt, te stellen dat het aantal kiesgerechtigden veel lager zal blijken. "De opkomst bij de verkiezingen zal dus veel lager uitkomen dan normaal het geval is en dan haalt A1 in Paramaribo misschien ineens wel voldoende stemmen om een zetel binnen te halen. Voor de grotere partijen maakt dat niet zoveel uit omdat de verhoudingen min of meer gelijk blijven."
Hoe betrouwbaar de kiezers de peilingen acht, wilde Krishnadath zelf ook weten: doorgaan of niet? Deze vraag werd meteen meegenomen in een peiling. Negentig procent zei: ‘doorgaan'. "Maar dat kan ruis zijn omdat het het IDOS zelf is die de vraag heeft voorgelegd", zegt Krishnadath. Vijftien procent vond de peilingen onbetrouwbaar. Een deel van deze personen vertelde ook waarom. Niet zozeer het IDOS of de enquêteurs werden onbetrouwbaar bevonden, maar het antwoord van de mensen die geinterviewd werden, deze zouden vaak niet de waarheid spreken. Er is nu sprake van een grote groep zwevers, zo'n 30 procent. "Vroeger was dit percentage een maand voor de verkiezingen in de districten laag en in de stad hoog", zegt Krishnadath. "Vermoedelijk bij deze verkiezingen, met name in Coronie, zal je een heel erg emotionele uitgebrachte stem hebben bij een belangrijk deel van de kiezers. Dus als iemand met de verkeerde been uit bed stapt, zal hij op partij A stemmen en als hij met het goede uit bed stapt op partij C. Of de mensen wachten een excuus om helemaal niet te gaan stemmen. Het niet hebben ontvangen van een kaart zou dan een goed excuus zijn. Nu zijn velen teleurgesteld. De reden laat ik buiten beschouwen. Maar in principe kan je niet stemmen voor iets waarin je teleurgesteld bent. Dan kan 30 procent veel uitmaken."
Brand switching
De enquêteurs van het IDOS gaan te werk met een hand held-computer, waarin alle vragen en mogelijke antwoorden geprogrammeerd zijn. Het antwoord van de ondervraagde bepaalt de volgende vraag. Met een pen wordt het antwoord aangestipt en meteen elektronisch opgeslagen. Dus van enige invloed van enquêteurs die subjectieve vragen stellen, is geen sprake. Krishnadath demonstreert dat handzame apparaatje. Ook de vraag op welke andere partij men zou stemmen indien zijn of haar partij niet zou meedoen, was geprogrammeerd. En die vraag werd aan een ieder gesteld; ook als je de NDP of de NPS als voorkeurpartij opgaf. Het was Shailendra Girjasing van UPS-DOE die er gewag van maakte dat er in Commewijne een enquêteur ‘gekleurd' zou hebben gevraagd: ‘Nee, maar als UPS-DOE niet meedoet, op welke partij zou u dan stemmen?'
"In marktonderzoek praat je over brand switching; wat ga je roken als Morello niet meer verkrijgbaar is", licht Krishnadath deze vraag toe. "Als je dat weet, dan weet ook waar mobilisatie van een bepaalde stem naar toe kan plaatsvinden. Die vraag – wat is uw alternatief? – hebben we aan een ieder gesteld. Ik moest erom lachen, omdat die opmerking van iemand kwam die uit de zakenwereld is; iemand die producten aan de consument wil slijten Voor zo iemand is het belangrijk om te weten waar een klant op overstapt als zijn product om een of andere reden even niet te krijgen is. Een opiniepeiling is in feite niets anders dan een marktonderzoek voor politici, alleen weten we hier niet voldoende wat we ermee moeten en kunnen doen."
